شبکه چیست؟ تعریف انواع شبکه‌های کامپیوتری

در دنیای امروزی، ارتباطات دیجیتال نقش کلیدی در زندگی روزمره و کسب‌وکارها دارد. از اتصال اینترنت خانگی گرفته تا شبکه‌های پیچیده‌ی سازمانی، همه‌ی این‌ها بخشی از مفهوم گسترده‌ای به نام “شبکه‌های کامپیوتری” هستند. در این مقاله، ابتدا تعریف دقیق شبکه را بررسی کرده و سپس انواع شبکه‌های کامپیوتری را معرفی خواهیم کرد. اولین قدم برای ورود به دنیای شبکه، آشنایی با اصطلاحات کاربردی شبکه و درک آن است.

شبکه یا Network چیست؟ تعریف و مفهوم شبکه در هر صنف و بخشی وجود دارد. زمانی‌که صحبت از معنی شبکه می شود ، ذهن اکثر انسان به انواع و اقسام شبکه‌هایی که هر روز در مورد آن می شنود ، کشیده می شود مثلا شبکه‌های اجتماعی. در واقع شبکه به تنهایی در برگیرنده معانی متنوعی است و به هر چیزی که به هر نحوی با چیز دیگری ارتباط داشته باشد و چیزی را به اشتراک بگذارد ، به نوعی شبکه گفته می شود. در این مطلب در مورد تعریف “شبکه چیست” از دیدگاه کامپیوتری صحبت خواهیم کرد.

تعریف شبکه کامپیوتری

شبکه کامپیوتری مجموعه‌ای از دستگاه‌های کامپیوتری متصل به یکدیگر است که از طریق سخت‌افزار و نرم‌افزارهای ارتباطی (کابل یا امواج وایرلس) با هم تبادل داده و اطلاعات می‌کنند. این دستگاه‌ها می‌توانند شامل کامپیوترها، سرورها، گوشی‌های هوشمند، چاپگرها، روترها و سوئیچ‌ها باشند. هدف اصلی یک شبکه، اشتراک‌گذاری منابع و اطلاعات بین دستگاه‌ها با بیشترین سرعت و کمترین هزینه است. هر جایی که شما یک سرویس را از طریق کامپیوتر یا گوشی موبایل شخصی خودتان دریافت می‌کنید، در واقع از یک شبکه کامپیوتری استفاده می‌کنید. درک مفهوم شبکه در لایه OSI نهفته است که یک مدل مفهومی است که با کمک می‌کند که شبکه را درک کنیم.

کاربرد شبکه‌های کامپیوتری

امروزه در هر سازمان و ارگانی، شبکه وجود دارد. حتی در منزل شما هم شبکه وجود دارد و این شبکه است که باعث می‌شود شما به یکسری امکانات دسترسی داشته باشید. شبکه‌های کامپیوتری کاربرد مشخص و روشنی دارد و قطعا در همان پاراگراف اول متوجه کاربرد شبکه شدید. همین الان که شما این مطلب را در وبسایت بامادون مطالعه می‌کنید، یعنی شما از بزرگترین شبکه وجود، یعنی اینترنت استفاده کرده‌اید و یک سرویسی به نام وب سرویس (Web Service) را دریافت کرده‌اید. برخی از مهترین خدمات شبکه را می‌توانیم این‌طور بیان کنیم:

• اشتراک‌گذاری منابع (مانند اینترنت، چاپگرها و فایل‌ها)
• افزایش سرعت و بهره‌وری در انتقال اطلاعات
• امنیت بهتر از طریق مدیریت متمرکز داده‌ها
• کاهش هزینه‌ها به دلیل کاهش نیاز به تجهیزات فیزیکی متعدد
• دسترسی از راه دور و امکان کار گروهی در سراسر جهان

البته الان با وجود دنیای هوش مصنوعی شبکه‌ها خیلی گسترده‌تر شدند و استفاده‌های متفاوت دیگری هم دارند که قطعا با یک چرخ زدن در محیط اینستاگرام متوجه شده‌اید.

سرویس شبکه چیست؟

کل شبکه کامپیوتری بخاطر همین یک کلمه راه‌اندازی می‌شوند. ما شبکه را راه‌اندازی می‌کنیم که بتوانیم از سرویس‌های شکه استفاده کنیم. مثلا سرویسی به نام دانلود و آپلود فایل، سرویسی به نام پایگاه داده، سرویسی به نام وب سرویس، سرویس مدیریت شبکه، سرویس تقسیم آیپی به صورت اتوماتیک (DHCP) و کلی سرویس دیگر که با راه‌اندازی شبکه استفاده می‌شوند.

انواع شبکه‌های کامپیوتری

شبکه‌های کامپیوتری از نظر اندازه، کاربرد و روش‌های ارتباطی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. منظور از شبکه‌های کامپیوتری از نظر تکنولوژی و زیرساخت ارتباطی، منطور این است که تجهیزات شبکه به چه نحوی با هم در ارتباط هستند، مثلا کابلی یا وایرلس. در ادامه، مهم‌ترین دسته‌بندی‌های شبکه‌های کامپیوتری را بررسی می‌کنیم:

1-بر اساس گستره جغرافیایی

✅ PAN – Personal Area Network: شامل دستگاه‌هایی مانند گوشی، لپ‌تاپ و تبلت که در یک محدوده‌ی بسیار کوچک (چند متر) به هم متصل‌اند. زمانی که شما لپ‌تاپ خودتان را به مودم اینترنتی منزل خودتان متصل می‌کنید یک PAN ایجاد کرده‌اید.

✅ LAN – Local Area Network: این نوع شبکه معمولاً در دفاتر، دانشگاه‌ها و خانه‌ها استفاده می‌شود و دستگاه‌های مختلف را در یک محدوده جغرافیایی کوچک (چند متر تا چند کیلومتر) به هم متصل می‌کند. این شبکه بیشترین کاربرد را دارد. شبکه سازمانی که در آن کار میکنید معمولا یک LAN است.

✅ MAN – Metropolitan Area Network: برای ارتباط بین چندین شبکه LAN در یک شهر به کار می‌رود. این نوع شبکه اغلب توسط شرکت‌های مخابراتی ارائه می‌شود. زمانی که چندین شعبه یک سازمان را در سطح یک شهر به هم متصل می‌کنند، تشکیل شبکه MAN داده می‌شود.

✅ WLAN – Wireless Local Area Network: مشابه شبکه‌های LAN اما بدون نیاز به کابل‌کشی، که از امواج رادیویی و Wi-Fi برای ارتباط استفاده می‌کند.

✅ اینترانت و اکسترانت: شبکه‌های داخلی سازمانی که به کاربران مشخصی امکان دسترسی به داده‌ها را می‌دهند، در حالی که اکسترانت دسترسی محدودی را برای کاربران خارجی نیز فراهم می‌کند.

2- بر اساس توپولوژی (نحوه‌ی اتصال دستگاه‌ها)

✅ توپولوژی ستاره‌ای (Star Topology): در این مدل، تمام دستگاه‌ها به یک سوئیچ مرکزی متصل هستند. این توپولوژی امنیت و سرعت بالایی دارد. امروزه این توپولوژی در شبکه‌ها زیاد استفاده می‌شود.

✅ توپولوژی مش (Mesh Topology): در این روش، هر دستگاه می‌تواند به چندین دستگاه دیگر متصل شود و در صورت خرابی یکی از مسیرها، اطلاعات از مسیر دیگری ارسال می‌شود. بیشتر در شبکه‌های WAN کاربرد دارد.

✅ توپولوژی حلقه‌ای (Ring Topology): دستگاه‌ها در یک حلقه بسته به هم متصل‌اند و داده‌ها به ترتیب از یک دستگاه به دستگاه دیگر ارسال می‌شوند. این توپولوژی منسوخ شده است.

✅ توپولوژی باس (Bus Topology): همه‌ی دستگاه‌ها به یک خط ارتباطی مشترک متصل هستند و اطلاعات در این خط انتقال داده می‌شوند. اولین توپولوژی بود که منسوخ شده است.

✅ توپولوژی ترکیبی (Hybrid Topology): ترکیبی از توپولوژی‌های مختلف برای افزایش کارایی و پایداری شبکه.

3- بر اساس مدل مدیریت شبکه

✅ شبکه همتا به همتا (Peer-to-Peer – P2P): در این مدل، همه‌ی دستگاه‌ها بدون نیاز به سرور مرکزی با هم ارتباط دارند. این روش در شبکه‌های کوچک و خانگی کاربرد دارد. به این شبکه‌ها شبکه‌های Workgroup هم می‌گویند. البته زمانی که شبکه دو ساختمان را هم به هم متصل می‌کنیم نیز از همین روش استفاده می‌شود.

✅ شبکه مبتنی بر سرور (Client-Server): در این نوع شبکه، یک سرور مرکزی وظیفه مدیریت، پردازش داده‌ها و پاسخ‌دهی به درخواست‌های کلاینت‌ها را برعهده دارد. این مدل در سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ استفاده می‌شود. به این شبکه‌ها شبکه‌های Domain هم می‌گویند.

شبکه‌های کامپیوتری چطوری کار می‌کنند؟

اگر بخواهیم خیلی ساده نحوه کارکرد شبکه را توضیح دهیم می‌توانیم از طریق مدل OSI آن را توضیح دهیم. به تصویر زیر دقت کنید و مراحل را با من ادامه دهید.

تجهیزات شبکه مثل کامپیوترها، لپ‌تاپ‌ها، گوشی موبایل‌ها، پرینترها و .. از طریق کابل یا وایرلس به سوئیچ یا اکسس پوینت (AP) متصل می‌شوند، سوئیچ و اکسس پوینت برای ارتباط با یک شبکه دیگر مثل اینترنت، باید به یک روتر متصل شود و بعد از روتر می‌تواند یک فایروال در لبه شبکه باشد. از زیرساخت شبکه که بگذریم باید بدانیم در پس زمینه این شبکه بسته‌های اطلاعاتی در قالب یک مکانیزم استاندارد و جهانی به نام لایه‌های OSI ردوبدل می‌شوند. قبلا در مورد مدل OSI به صورت کامل توضیح دادیم. بهتر است برای درک بهتر آن مطلب و ویدیو رایگان آن را مشاهده کنید.

به یاد داشته باشید که برای ارتباط و ایجاد این شبکه سخت‌افزاهایی کنار هم قرار گرفتند تا این شبکه را پیاده کنند. تجهیزاتی مانند کارت شبکه، سوئیچ شبکه، روتر شبکه ، فایروال، سرور و کلاینت و… که در دوره جامع شبکه در مورد انواع این تجهیزات توضیح خواهیم داد.

اهمیت یادگیری شبکه‌های کامپیوتری

در دنیای فناوری اطلاعات، آشنایی با شبکه‌های کامپیوتری یکی از مهارت‌های اساسی محسوب می‌شود. یادگیری مفاهیمی مانند نحوه عملکرد شبکه، تنظیمات روتر و سوئیچ، اصول امنیت شبکه و عیب‌یابی مشکلات شبکه، برای هر فردی که در حوزه IT کار می‌کند، ضروری است.

💡 اگر قصد دارید مهارت‌های لازم برای کار در حوزه شبکه را به صورت جامع یاد بگیرید، دوره جامع پشتیبانی شبکه را بررسی کنید که تمامی این مباحث را از پایه تا پیشرفته آموزش می‌دهد.

دوره ادمین شبکه برتر | وارد بازار کار شو!

🚀 دوره پشتیبان شبکه (Help Desk) | راهی سریع به دنیای IT
🎯 آیا به دنیای فناوری و شبکه علاقه داری؟
🔧 می‌خواهی وارد دنیای شغل‌های پردرآمد IT بشی؟
💡 این دوره تمام چیزی است که برای شروع نیاز داری!

ثبت‌نام در این دوره و شروع

🔹 نگاه رو به آینده

شبکه‌های کامپیوتری ستون فقرات دنیای دیجیتال هستند. از اینترنت گرفته تا شبکه‌های داخلی شرکت‌ها، همه‌ی این موارد بر پایه‌ی ارتباط بین دستگاه‌ها شکل گرفته‌اند. شناخت انواع شبکه‌ها و نحوه کارکرد آنها می‌تواند به شما در ورود به دنیای فناوری اطلاعات و موفقیت در این حوزه کمک کند. پس اگر به دنبال حرفه‌ای شدن در زمینه شبکه هستید، دوره جامع پشتیبانی شبکه را از دست ندهید!
جالبه بدونید که شبکه‌های اولیه از سال 1960 راه‌اندازی شدند اما شروع دوران طلایی از سال 1990 میلادی شروع شد. فناوری‌های شبکه روز به روز در حال پیشرفت است و امکانات جدیدی را برای ما به ارمغان می‌آورد.

منبع: بامادون

📌 آموزش جامع پشتیبان شبکه: دوره جامع پشتیبان شبکه برتر